Huir del amor: Emblemática y paisaje en una nueva pintura de Otto van Veen

Resumen

En el anonimato durante siglos y de gran tamaño, la pintura objeto de este estudio se restituye a Otto van Veen. Por su composición, modelos y estilo se vincula con su obra conocida, y se compara, entre otras obras, con Hércules y la Hidra del museo de Budapest y con el Cristo muerto de la iglesia de Sint-Waudru de Mons, Bélgica. El asunto se asocia con la emblemática a la que Van Veen se dedicó activamente. Los versos de las Elegías de Propercio en el margen inferior del lienzo reflejan el profundo conocimiento de la literatura clásica resultante de la formación humanista del pintor, al tiempo que advierten contra la inutilidad de huir del amor. Un mensaje moral asido en los principios del Neoestoicismo fundado por su gran amigo Justus Lipsius. A propósito de la ejecución del paisaje, se excluye la posibilidad de la intervención de otra mano, dadas su inclinación al género y la ausencia de evidencias documentales de tal tipo de colaboración. El hallazgo de esta pintura viene a sumarse a la relativamente limitada producción que del maestro se conoce en España hasta la fecha. 

Palabras clave

Otto van Veen (Vaenius), Pintura flamenca, siglo XVI, Emblemática, Paisaje

Texto completo:

PDF

Referencias

Bertini 1998 : Giuseppe Bertini, “Otto van Veen, Cosimo Masi and the Art Market in Antwerp at the End of the Sixteenth Century”, The Burlington Magazine, 140 (1998), pp. 119-120.

Branden 1883: Franz Joseph Peter van den Branden, Geschiedenis der Antwerpsche Schilderschool, (Antwerpen: Buschmann, 1883).

Branden 1883: Franz Joseph van den Branden, "Verzamelingen van schilderijen te Antwerpen", Antwerpsch Archievenblad, XXI (1883), pp.293-472.

Burke y Cherry 1997: Marcus Burke y Peter Cherry, Collections of Paintings in Madrid 1601-1755 (Documents for the History of Collecting: Spanish Inventories 1), (Los Angeles: Maria L. Gilbert, The Provenance Index of the Getty Information Institute, 1997), 2 vols.

Canter 1669: Willem Canter(ed.), Catullus, Tibullus, Propertius, (Antverpiae: ex officina Christophori Plantini, 1569).

Denucé 1931: Jan Denucé, Exportation d'oeuvres d'art au XVIIe siècle à Anvers. La firme Forchoudt, (Anvers: De Sikkel, 1931).

Díaz Padrón (en prensa): Matías Díaz Padrón, “La serie de los meses de Otto van Veen identificada en el Museo del Prado”.

Díaz Padrón 2015: Matías, Díaz Padrón, Matías, "El humanismo de Otto van Veen para la serie de los meses del año en el Palacio del Buen Retiro", en Encrucijada de la palabra y la imagen simbólica, X Congreso Internacional de la Sociedad Española de Emblemática, del 17 al 19 de diciembre de 2015.

Díaz Padrón 1976: Matías Díaz Padrón, La pintura flamenca del siglo XVII en España, Tesis Doctoral inédita, (Universidad Complutense, Madrid, 1976).

Diéguez Rodríguez 2010: Ana Diéguez Rodríguez, “Una Sagrada familia de Otto van Veen del antiguo convento de Santa Clara de Orduña en Vitoria”, Archivo Español de Arte, 83/332, (sept-oct. 2010), pp. 363-368.

Duverger 1984-2009: Erik Duverger, Antwerpse kunstinventarissen uit de zeventiende eeuw, Brussel: Koninklijke Academie voor Wettenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België, (Burssel, 1984-2009), 14 vols.

Forster 1981: Leonard W. Forster, Die Emblemata Horatiana des Otho Vaenius, (Wolfenbütteler Forschungen, Munich, 1981), pp. 117-128.

Gerards-Nelissen 1971: Inemie Gerards-Nelissen, “Otto van Veen’s Emblemata Horatiana”, Netherlands Quarterly for the History of Art, vol 5, 1-2, (1971), pp. 20-63.

Gheyn 1911: Joseph van den Gheyn, Album amicorum de Otto Venius. Reproduction intégrale en facsimilé avec introduction, transcripction, traductions, notes, (Bruxelles, 1911).

Haute 2000: Bernadette van Haute, David III Ryckaert: A Seventeenth-Century Flemish Painter of Peasant Scenes, (Turnhout: Brepols, 2000).

Held 1953: Julius Held, “The authorship of three Paintings in Mons”, Bulletin des Musées Royaux des Beaux Arts de Belgique, nº 3, (1953), pp. 102-108.

Hoet y Terwesten 1770: Gerard Hoet y Pieter Terwesten, Catalogus of naamlyst van schilderyen met derzelver pryzen, zedert een langen reeks van jaaren zoo in Holland als op andere plaatzen in het openbaar verkogt, benevens een verzameling van lysten van verscheyden nog in wezen zynde cabinetten, (´s Gravenhage: Gaillard, 1770).

Hollstein 1949-2010: F.W.H. Hollstein, Dutch & flemish etchings, engravings and woodcuts ca. 1450-1700, (Amsterdam: Hertzberger, 1949-2010), 72 vols.

Ildiko 1991: Ember Ildiko, “Drei Flämische Allegorien im Museum der Bildende Künste in Budapest“, Annales de la Galerie Nationale Hongroise, (1991), pp. 131-139.

Lipsius 1586 (ed. 1978) : Justus Lipsius, Epistolarum selectarum centuria miscellanea, Pars I, (Leiden : Plantin, 1586, ed. A. Gerlo, Bruxelles, 1978).

Lipsius 1602: Justus Lipsius, Epistolarium Centuriae ad Belgas, (Antwerpen: J. Moretus, 1602).

Lipsius 1637: Justus Lipsius, “Antiquae Lectiones”, en Opera Omnia, vol I, (Antuerpiae, 1637).

Madrid 1977-1978: Pedro Pablo Rubens. Exposición Homenaje, (dir.) Matías Díaz Padrón, (Madrid, Palacio de Velázquez, 1977-1978).

Maeyer 1955: Marcel de Maeyer, “Otto Vaenius en de tapihjtenreeks De Veldslagen van aartshertog Albrecht”, Artes Textiles, II, (1955), pp. 105-111.

Markova 1986: V. E. Markova, Kartiny italjanskih masterov XIV-XVIII vekov iz muzeev USSR, (Moscú, 1986).

McGrath 1997: Elizabeth McGrath, Rubens Subjects from History. Corpus Rubenianum Ludwig Burchard, Part XIII, (London: Harvey Miller Publishers, 1997).

Moivre 1744: Gillet de Moivre, La vie et les amours de Properce, chevalier romain. Et la traduction en Prose & en Vers François, de ce qu’il y a de plus intéressant dans ses Poésies, (A Amsterdam: Chez Pierre Mortier, 1744).

Morford 1991: Mark Morford, Stoics and Neostoics: Rubens and the Circle of Lipsius, Princeton: Princeton University Press, (1991).

Morford 2001: Mark Morford, “Theatrum hodiernae vitae: Lipsius, Vaenius and the rebellion of Civillis”, en Recreating Ancient History: Episodes from the Greek and Roman Past in the Arts and Literature of the Early Modern Period, dir. Karl A.E. Enenkel, Jan L. de Jong y Jeanine De Landtsheer, (Leiden: Brill, 2001), pp. 57-74.

Müller-Hofstede 1957: Justus Müller-Hofstede, “Zum Werke des Otto van Veen, 1590-1600”, Bulletin des Musées Royaux des Beaux-Arts de Belgique, VI, (1957), pp. 127-174.

Müller-Hofstede 1971: Justus Müller-Hofstede, “Abraham Janssens: Zur Problematik des flämischen Caravaggismus”, Jahrbuch der Berliner Museen, 13 (1971), pp. 208-303.

Müller-Hofstede 1976-1978: Justus Müller-Hofstede, “’Ut Pictura Poesis’: Rubens und die humanistische Kunsttheorie”, Gentse bijdragen tot de kunstgeschiedenis, 24, (1976-1978), pp. 171-189.

New Hollstein 1993-2015: The new Hollstein Dutch & Flemish etchings, engravings and woodcuts 1450-170, 1993-2015, 30 vols.

Nueva York y Madrid 2007-2008: Tapestry in the Baroque: Threads of Splendor, ed. Thomas P. Campbell, (New York, Metropolitan Museum y Madrid, Palacio Real, 2007-2008).

Ost 2007: Hans Ost, “Unbekannte Werke von Otto van Veen”, Wallraf-Richartz-Jahrbuch, LXVIII, (2007), pp. 279-294.

Payo Hernanz y Diéguez Rodríguez (en prensa): René Jesús Payo Hernanz y Ana Diéguez Rodríguez, “Regarding Otto van Veen´s Coppers in the altarpiece of Our Lady of Rosary Chapel at the Hospital of Briviesca (Burgos)”, Revue Belge d´Archéologie et d´Histoire de l´Art, (en prensa).

Pérez Sánchez 1964: Alfonso Pérez Sánchez, Inventario de pinturas de la Real Academia de San Fernando, (Madrid, 1964).

Properce ed. 1802: Properce, Élégies de Properce, traduites dans toute leur intégrité avec des notes interprétatives du texte... Nouvelle édition, revue, corrigée et considérablement augmentée par M. de Longchamps, (A Paris: chez Duprat Letellier et Cie, 1802), 2 vols.

Propercio ed. 1853 y 1872 : Propercio, Sextii Aurelii Propertii Carmina. The elegies of Propertius, with English notes by F.A. Paley, (London: John W. Parker and Son, 1853), Second edition, carefully revised, (London: Bell and Daldy, 1872).

Propercio 1963: Propercio, Elegías, edición, traducción y notas de A. Tovar, (Barcelona, 1963).

Renger 2005: Konrad Renger, Staatsgalerie Neuburg an der Donau. Flämische Barockmalerei, (Munich, 2005).

Ruelens 1885: Charles Ruelens, “La vie de Rubens par Roger de Piles”, Bulletin Rubens, II, (1885), pp. 157-175.

Ruiz Arzalluz 2013: Iñigo Ruiz Arzalluz, “Un testimonio fantasma de Inveni portum, spes et fortuna valete», en Otium cum dignitate. Estudios en homenaje al profesor José Javier Iso Echegoyen, ed. J. A. Beltrán, A. Encuentra, G. Fontana, A. I. Magallón, R. Mª Marina, (Zaragoza: Universidad de Zaragoza, 2013), pp. 589-596.

Ruysschaert 1947-1948: José Ruysschaert, “Le séjour de Juste Lipse à Rome (1568-1570) d'après ses Antiquae lectiones, et sa correspondance”, Bulletin de l'Institut historique belge de Rome, 24 (1947-1948), pp. 139-192.

Sebastián López 1983: Santiago Sebastián López, “Teatro moral de la vida humana, de Otto Vaenius: lectura y significado de los emblemas”, Boletín del Museo e Instituto Camón Aznar, XIV, (1983), pp. 7-92.

Sebastián López 1985: Santiago Sebastián López, “La visión emblemática del Amor divino según Vaenius”, Cuadernos de Arte e Iconografía de la Fundación Universitaria, 2, (1985), pp. 3-35.

Sebastián López 1985: Santiago Sebastián López, “Lectura crítica de la Amorum Emblemata de Otto Vaenius”, Boletín del Museo e Instituto Camón Aznar, XXI, (1985), pp. 5-111.

Stighelen 1989 : Katlijne van der Stighelen, “De (atelier-)bedrijvigheid van Andries Snellinck (1587-1653) en Co”, Jaarboek van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, (1989), pp. 303-341.

Vaenius 1607: Otto Vaenius, Quinti Horatii Flacci Emblemata, (Antwerpen: Hyeronimus Verdussen, 1607).

Vaenius 1608 : Otto Vaenius, Amorum Emblemata, (Antwerpen: Hyeronimus Verdussen, 1608).

Vertue 1757: George Vertue, A Catalogue and Description of King Charles the First’s capital collection, (London, 1757).

Vervaet 1977: Julien Vervaet, « Mannerism and the Italian influence in sixteenth-century Antwerp », Apollo, vol. CV, No.181, (March 1977), pp. 168-175.

Vey 1962: Horst Vey, Die Zeichnungen Anton Van Dycks, Monographien des "Nationaal Centrum voor Plastische Kunsten van XVIde on XVII Eeuw", 1, (Brussels: Verlag Arcade, 1962), 2 vols.

Vlieghe 1981: Hans Vlieghe, “Rubens and Van Veen in contest: A marginal note”, en Ars Auro Prior, Studia Ioani Bialostocki Sexagenario Dedicata, Varsovia, (1981), pp. 477-482.

Walch 1985: Nicole Walch, “Deux eaux-fortes anonymes en relation avec le tableau d’Otto van Veen Le Christ mort soutenu par un ange”, en Francine de Nave (dir), Liber Amicorum Leon

Voet, (Antwerpen, 1985), pp. 629-643.

Enlaces refback

  • No hay ningún enlace refback.